ميزان دينداری زنان دانشجو و عوامل اجتماعی مؤثر در آن

Transcript

1 ميزان دينداری زنان دانشجو و عوامل اجتماعی مؤثر در آن )مطالعهی موردی دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقيقات تهران( * زهرا حضرتی صومعه 1 چکیده هدف این پژوهش بررسی میزان دینداری دانشجویان زن و عوامل اجتماعی مؤثر در آن است. چارچ وب نظ ری پژوهش حاضر بر اساس نظریات گالک و استارک و پیتر برگر و تامس الکمن و روش آن پيمايش ي و از ن وع توصیفی و تبیین ی است که با تکنیک»پرسشنامه توأم با مصاحبه و مشاهده«در بین 375 نفر از دانشجویان زن دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران ک ه ب ا روش نمونهگیری سهمیهای و تصادفی ساده انتخاب ش دند انجام ش ده است. يافتههاي پژوه ش نشانگ ر اين بودند که میانگین دینداری کلی دانشجویان متوسط رو به باالست. دينداري در بعد اعتقادي باال و در بعد مناسکی )اعمال جمعی( پایین است. میزان دینداری دانشجویان زن ب ر حسب سن وضعیت تأه ل و پایگاه اقتصادی و اجتماعی تفاوت معناداری را نشان داد و نیز متغيرهاي استفاده از رسانههای جدید رضایت از زندگی و نوگرایی با میزان دینداری دانشجویان رابطه دارند. همچنین یافتههای مستخرج از مدل رگرسیون چندگانه نشان داد که 6 متغیر استفاده از رسانههای جدید پایگاه اقتصادی- اجتماعی رضایت از زندگی نوگرایی سن و وضعیت تأهل توانستند متغیر دینداری را تبیین کنند. واژگان كليدي دینداری رسانههای جدید رضایت از زندگی پایگاه اقتصادی- اجتماعی دانشجویان. *- عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسالمی واحد تاکستان دکترای جامعه شناسی گرایش بررسی مسائل اجتماعی hazrati14@yahoo.com( ) تاریخ دریافت : 95/5/2 تاریخ پذیرش: 95/9/9

2 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه مسئله بیان و مقدمه 1- دارد. خاصی جایگاه جامعهشناسان تقسیمبندی در اجتماعی نهادهای از یکی عنوان به دین خانواده آموزش نهاد دستهی پنج به را اجتماعی نهادهای کلی تقسیمبندی یک در جامعهشناسان رابطهی یک در و گروهی پدیدهی یک دین که آنجا از میکنند. تقسیم اقتصاد و سیاست دین بگذارد تأثیر جامعه دیگر نهادهای در هم که میرود انتظار است اجتماعی نهادهای دیگر با متقابل.)Jhonstone,1998:1 از نقل به : دیگران و دوست )رضا بپذیرد تأثیر آنها از هم و اجتماعی قواعد و ارزشها از اجتماعی و فردی خصیصهی با 1 اجتماعی نهاد یک عنوان به دین موجب و انسانی ارتباطات بسترساز انسان و جامعه قدرت مظهر و دهنده جهت و میکند پشتیبانی را هنجارها و ميآفریند را ارزشها دین دیگر سوی از است. 2 جامعه همبستگی و استمرار ثبات و میگیرد معنی آن از انسان زندگی میبخشد قداست اخالقی ثابت ارزشهای به میدهد شکل 23:1388(. )پوریانی است آخرت و دنیا در انسان سعادت و هدایت برای مؤثری راهنمای اخالقی هویت کردن پیدا برای افراد به کمک چون متنوعی کارکردهای دین نهاد همچنین کسب افراد اجتماعی روحیهی بردن باال انسان و جهان خدا دربارهی افراد سؤاالت به پاسخگویی و اجتماعی همبستگی و اجتماعی انسجام و همکاری روحیهی ایجاد روان و ذهن آرامش ایمان 70:1394(. مبارک و صومعه )حضرتی دارد عهده بر را... فعال حضوری تاریخی مختلف دورههای در مهم فرهنگی و معرفتی نظام یک عنوان به دین و اجتماعی - تاریخی واقعیت یک دین جامعهشناسی و مردمشناسی نظر نقطه از است. داشته دورکیم و وبر مارکس کنت همچون جامعهشناسی بانیان )فراستخواه 131:1377 (. است اولیه نهادی مفاهیم متفکران این تالشهای نتیجه در داشتهاند. مبذول جامعه در دین نقش به ویژهای توجه جامعهشناسان پژوهشهای راهنمای هم هنوز که آمده وجود به بسیاری نظری دیدگاههای و یواخیم الکمن تامس برگر پیتر قبیل از متأخر محققان از برخی آن بر عالوه است. دین دربارهی و استارک و گالک باالخره و همیلتون ملکم ذاکرمن فیل ویلم پل ژان گیرتس کیلفورد واخ دارند. دین به مربوط مطالعات گسترش در بزرگی سهم دیگران متغیرهای از یکی دینداری گذار حال در جوامع در که است آن بیانگر نظری تحلیلهای.)Berger, )دورکیم میشود گستردهای تحوالت دستخوش که است اجتماعی بار نخستین را تغییرات این برگر پیتر نیست. مستثنی تحول این از هم ایران جامعهی در دینداری.)Berger, )1967 میکند دنبال...( و دولت صنعت )اقتصاد مدرنیته حامل نهادهای مهمترین در Social Institutions 2- Solidarity of Society

3 ميزان دينداري زنان دانشجو و عوامل اجتماعي مؤثر در آن بررسی تغییرات ایجاد شده در میزان دینداری میتواند موفقیتها و کاستیهای برنامههای 1 اجرا شده در حوزهی مسائل دینی را به ما نشان دهد. به وسیله دین میتوان کنترل اجتماعی 127 یا به قول دورکیم انسجام و وحدت اجتماعی را تقویت کرد. بیتردید جامعه در شکلدهی به تصورات دینی اعضای خود نقش کلیدی ایفا میکند و این افراد جامعه هستند که القائات جامعه را میپذیرند و به آن شکل مطلوب خود را میدهند )جاللی مقدم 10:1379(. در جامعهی امروز با گسترش تقسیم کار 2 و تخصصی شدن امور و به وجود آمدن نهادها و ساختارهای اجتماعی جدید زیست جهانهای 3 متعددی در جامعه شکل میگیرد. به بیان دیگر جامعه با چندگانه شدن 4 زیست جهانها مواجه میشود و وظیفهی قدیمی دین تهدید جدی میشود )برگر و دیگران 73(. 1381: همزمان با اینکه بخشهای مختلف جامعه تحت سیطرهی زیست جهانهای متعدد در میآید فرد نیز در زندگی روزمرهی خود پیوسته با دیگرانی روبهرو میشود که در زیست جهانهای دیگری به سر میبرند لذا لزوما نمادها و تعاریف دینی او را تأیید نمیکنند و حتی گاهی آنها را انکار میکنند. امروزه جوانان ایرانی از یک طرف تحت تأثیر فرهنگ دینی جامعهی خود هستند - فرهنگی که نزد خانوادهها و اجتماعات محلی محترم است- و از طرفی دیگر متأثر از نهادهای آموزشی 5 رسانههای جمعی )داخلی و خارجی( و عناصر ساختی دنیای مدرن هستند و نسل جوان از برخی مشکالت اقتصادی و اجتماعی که ناشی از بیثباتیهای خاص قبل و بعد جنگ است در رنج بودهاند )سراج زاده 190(. 1383: امروزه نهادهای جدیدی مانند مدارس رسانههای جمعی دانشگاهها و... در کنار نهاد قدیمی خانواده هر یک ارزشی خاص را اشاعه میدهند و این امر سبب نامتجانسی جامعه شده و افراد جدیدی هم که وارد این جامعه میشوند در معرض تغییر قرار دارند و ایدههایشان با ایدههای نسل قبل متفاوت میشود. عدم تولید نمادهای دینی مبتنی بر شرایط روز به تضعیف برداشت و ادراک نمادهای دینی - که نقش توجیه کنندهی مهمی در انتقال معانی مذهبی دارند- منجر میشود و در نهایت قطع پیوند آنها با نظام معنی را ممکن است در پیش داشته باشد و به تعدد معانی آنها منجر شود )میرسندسی 156(. 1383: پژوهشگران حوزهی جامعهشناسی دین معتقدند که دینداری در جامعهی کنونی ایران و در میان جوانان با تغییراتی در اندیشه و عملکرد مواجه 1- Social Control 2- Division of Labor 3- Life Worlds 4-Pluralization 5- Educational Institotions

4 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه گسترده پرورش و آموزش جمعی ارتباط وسایل و ابزار ورود همچون پدیدههایی امروزه است. جدید نسل دینداری در را تغییراتی و داده قرار پرسش مورد را سنتی روابط و ارزشها غیره و و روحیات مطالعهی هستند جامعه فردای مدیران دانشجویان که آنجا از آوردهاند. وجود به میتواند دینی جهتگیری و دینداری لحاظ به بهخصوص مختلف عرصههای در آنها نگرشهای ایران جامعهی فردای کارگزاران و کارشناسان مدیران نگرش بهخصوص جامعه آتی وضعیت از کند. ترسیم دورنمایی مدرنیته حامالن از یکی دارد عهده بر جامعه در را فناوری و علم تولید کارکرد که دانشگاه حال در جوامع در مدرن آگاهی حامالن از یکی را دانشجویان میتوان بنابراین میشود. محسوب بهنظر 97(. 1385: مرشدی و )توسلی میپذیرند آن از را تأثیر بیشترین که گرفت نظر در توسعه و يكديگر كنار در دین( و )علم ارزشي مجموعهي دو حاضر حال در ايران دانشگاههاي در ميرسد ميپذيرند. تأثير ارزشي مجموعه دو اين از درجاتي به دانشجويان و دارند حضور هم با چالش در گاه و دارد جامعه كاركردي ضرورتهاي در ريشه كه پايدار است چالشي شده اشاره چالش همچنين از درجهاي حفظ براي جهاني نظام كالن ساختار در سو يك از است. ساختاري شرايط از منتج است ضرورتي اسالمي و بومي فرهنگ بر تكيه آن در كامل جذب عدم و هويت فرهنگ استقالل علم جهان كنوني شرايط در حيات ادامهي براي ديگر سوي از بست. چشم آن بر نميتوان كه امر اين گرفت. ناديده را آن نميتوان كه است ضرورتي قدرت ابزار عنوان به فناوري آن پي در و ارزشهاي با چالش در موارد برخی كه دارد همراهي باورهايي و ارزشها بسط با خود نوبهي به 1389(. حمیدزاده و )موحد ميگيرد قرار ملي و ديني هويت بخش مقوم که نکته این به توجه و دانشجویان بهخصوص و جوان جمعیت میزان بودن باال به توجه با در زنان چشمگير حضور دليل به و هستند دانشجویان جامعه فردای ادارهکنندگان و مدیران هب نسبت زنان بيشتر بودن ديندار بر جامعهشناسان همرأيي به توجه با و کشور علمي عرصههاي نگرشها بررسی و مطالعه کرد خواهند ايفاء کشور علمي آيندهی در آنها که مهمي نقش و مردان از دقیقتری شناخت به دینداری بعد از ویژه به گوناگون عرصههای در آنها اعتقادات و روحیات شد. خواهد منجر دانشجویان دغدغههای زنان بیشتر دینداری میشود طرح دین حوزهی پژوهشهای در معموال که یافتههایی از یکی چرایی هستند. دینی مناسک انجام به عالقهمند مردان از بیش زنان اینکه و است مردان به نسبت زا زنان بودن دیندارتر ادعای نیز پژوهشی یافتههای سایر که میشود پررنگتر زمانی تفاوت این جنسیتی تفاوت ایرانیان دینداری در متفاوت تحقیقات نتایج اساس بر میکند. تأیید را مردان پژوهشهای نیز داخلی تحقیقات در هستند. مردان از دیندارتر زنان معناداری طور به و دارد وجود 128

5 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان 129 رونالد تحقیقات میدهند. نشان را موضوع این ابراهیمی و نجفی توسلی ارمکی آزاد سراجزاده دیگر شاهدی و است داده نشان را تفاوت این نیز ایران در 2005 و 2000 سالهای در اینگلهارت 1395(. ایران دانشجویان افکارسنجی )مرکز است موضوع این بر راهکارهای و دینداری از زن دانشجویان برخورداری سطح که شد احساس ضرورت این بنابراین نظیر - مسائل از سری یک میتواند دینداری سنجش که چرا شود بررسی دین به آنها ترغیب و اصلي هدف يک حاضر پژوهش در کند. روشن را دارد- اهمیت آن میزان در عواملی چه اینکه عوامل و دانشجو زنان دينداري»ميزان از است عبارت اصلی هدف شد دنبال فرعي هدف شش و تهران(«تحقيقات و علوم واحد اسالمي آزاد دانشگاه موردي )مطالعهی آن در مؤثر اجتماعي دانشجویان دینداری پیامدی و تجربی مناسکی اعتقادی بعد»بررسي از عبارتند فرعی اهداف اجتماعی(«اقتصادی- پایگاه تأهل وضعیت )سن زمینهای متغیرهای رابطهی»بررسي زن«زندگی«از»رضایت اینترنت(«ماهواره مجازی اجتماعی )شبکههای جدید رسانههاي از»استفاده جهت مناسب راهکارهاي ارائهی و زن دانشجویان دینداری»میزان و زن«دانشجویان»نوگرايي باشند. می دینداری«به زن دانشجویان ترغیب پژوهش 2 -پیشینهی در که دارد وجود بسیاری مطالعات کشور از خارج در چه و داخل در چه دینداری موضوع در اقتصادی- پایگاه بین رابطهی بررسی در دیگران و سده ادیبی میشود. اشاره آنها از برخی به ذیل پایگاه بین که رسیدند نتیجه این به کاشان دانشگاه دانشجویان بین در دینداری میزان و اجتماعی پایبندی میزان میانگین دارد. وجود رابطه آنها دینداری میزان و دانشجویان اجتماعی اقتصادی- مناسکی( و پیامدی تجربی )اعتقادی دینداری چهارگانهی ابعاد از یک هر به نسبت دانشجویان همچنین 1392(. دیگران و سده )ادیبی است متفاوت اجتماعیشان اقتصادی پایگاه اساس بر دانشگاه دانشجویان مطالعه: )مورد دینداری میزان در مؤثر عوامل از برخی دیگران و رضادوست سکوالریزه میدهد نشان آمده دست به نتایج کردند. جامعهشناسی بررسی را اهواز( چمران شهید میزان و اقتصادی اجتماعی- پایگاه بین و دارد دینداری میزان در معکوسی و معنیدار تأثیر شدن بیشتر مردان در شدن دنیوی میزان همچنین دارد. وجود معکوسی و معنادار رابطهی دینداری مؤثر اجتماعی عوامل»بررسی عنوان با غریب پژوهش یافتههای 1391(. دیگران و )رضادوست است دانشجویان دینداری که بود این نشانگر نوشهر«واحد آزاد دانشگاه دانشجویان دینداری میزان بر اجتماعی اقتصادی- پایگاه جنسیت متغیرهای با دینداری میزان است. پایین به رو متوسط حد در اب همچنین 1390(. )غریب دارد معنیداری رابطهی سیاسی تعلق و نوگرایی جمعی رسانههای

6 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه رسانه انواع تأثیر خود پژوهش در دیگران و نوربخش جمعی رسانههای انکارناپذیر نقش به توجه دنبال به دین به نگرش تغییر کردند. بررسی را کشور سراسر دانشگاههای دانشجویان دینداری در هب درازمدت و کوتاهمدت در میزنند دامن آن به محلی و جهانی رسانههای حضور که تغییراتی رسانهها انواع چند هر شد. خواهد منجر معاصر جامعهی در دانشجویان دینداری انواع در تغییراتی آموزشی و خانواده نهاد جمله از رسانهها از اثرگذارتری عوامل اما اثرگذارند دینداری انواع در یافتههای 1391(. دیگران و )نوربخش میکنند تبیین را دینداری انواع شکلگیری که دارند وجود افسری دانشگاه دانشجویان دینداری میزان شناختی جامعه»بررسی عنوان با میرزایی پژوهش از 2/96 )میانگین دانشجویان دینی باور که داد نشان بومی«مدل یک از استفاده با علی)ع( امام کمتر ابعاد دیگر با مقایسه در 3( از 2/41 )میانگین اخالقیات به ایشان پایبندی اما باالست 3( دارند درصد( )81/3 قوی دینداری افسری دانشگاه دانشجویان بیشتر که است حالی در این است. دینداری گرایشهای و دینداری سطح بررسی در مرشدی پژوهش یافتههای 1390(. )میرزائی به آنها پایبندی و باال حد در دانشجویان دینی باورهای که داد نشان صنعتی دانشگاه دانشجویان اعمال دادن انجام به آنها پایبندی اما است باالیی به متوسط حد در دینی فردی مناسک انجام با گزینشی برخورد خصوصی دین به گرایش همچنین میشود. ارزیابی کم حد در دینی جمعی زند شجاعی 1385(. )مرشدی دارد دانشجویان بین زیادی رواج دینی تکثرگرایی به گرایش و دین عبادت ایمان اعتقاد بعد 5 دین وی مدل در داد. ارائه ایران در دینداری سنجش برای مدلی اخالقی بودن عبادت اهل بودن مؤمن بودن معتقد بعد 5 شامل نیز دینداری و دارد شرع و اخالق ظاهر داشتن دینی معلومات داشتن را دینداری نشانههای وی است. بودن متشرع و کردن عمل دینی معاشرت داشتن دینی مشارکت داشتن شعائری اهتمام داشتن دینی هویت ابراز دینی بودن متخلق بودن معنا اهل الهی بینش را دینداری پیامدهای و دانسته خانواده در دینی اهتمام»تبیین عنوان با گنجی پژوهش یافتههای 1384(. )شجاعیزند است کرده معرفی بودن متقی و پیامدی عاطفی اعتقادی ابعاد که داد نشان اصفهان«دانشگاه دانشجویان دینداری وضعیت و مطلق محرومیت و دارند را دانشجویان بین در فراوانی بیشترین ترتیب به مناسکی و شناختی عقالنی گزینش اما دارند دانشجویان دینداری با معکوسی و معنیدار رابطهی نسبی محرومیت مستقیمی و معنیدار رابطهی اجتماعی سرمایهی و دینی مبلغان سوی از دین عرضهی شیوهی 1383(. )گنجی دارد دانشجویان دینداری با مذهبی جامعهپذیری که است این ترکیه دانشجویان مذهبی عقاید پژوهش در موتلو استدالل 1978 سال به نسبت 1991 سال در دانشجویان است. یافته ارتقاء ترکیه دانشجویان بین در وجود قیامت روز خدا به اعتقاد دانشجویان اینکه خصوص به داشتهاند قوی مذهبی جهتگیری 130

7 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان سال در را است الهی دستورات برگیرندهی در قرآن اینکه و داوری روز جهنم و بهشت مسلمانان فقط که را گویه این دانشجویان بیشتر همچنین پذیرفتهاند. بیشتر 1978 سال به نسبت ولی باشند درستکار انسانها»اگر که گویه این با آنها اغلب نیز و کردهاند رد میروند بهشت به پژوهشی کارتر و فرانسیس (. )موتلو بودهاند موافق میروند«بهشت به نباشند مذهبی هک رسیدهاند نتیجه این به و داده انجام انگلیس در غیردینی و دینی مدارس در دانشآموزان روی نتیجه این به نیز برگر و هانس دارد. فرزندانشان رفتارهای با مثبت همبستگی والدین مذهبی رفتار مذهبی روی بر مثبتی و مستقیم تأثیر مادر توسط ویژه به خانواده در مذهبی آموزش که رسیدند»تبیین عنوان با پژوهشی در استولز جورج.)Hallahmi & Argyle, :1997 )99 دارد بچهها شدن و محرومیت که یافت دست نتایج این به سوییس در دینداری«در مؤثر عوامل جامعهشناختی زنان نیز و است افراد دینداری میزان در مؤثر عوامل عنوان به مسیحیت دین در دین بازار تئوری Stolz,( است دینداری در موثر عاملی قومی هویت و دارند بیشتری دینداری مردان با مقایسه در با معناداری و منفی همبستگی دینداری که رسید نتیجه این به خود پژوهش در فلری 2008(. در دینداری همچنین دارند. باالتری دینداری پایین اجتماعی پایگاه افراد دارد. اجتماعی پایگاه.)Flere, )2009 است بیشتر دارند کمتری سواد که کسانی میان مطالعهی به مشخص بهصورت آنها از یک هیچ که میشود معلوم شده انجام تحقیقات مرور با این جامعه و خانواده در تحصیلکرده زنان اثرگذار نقش به توجه با نپرداختهاند. زن دانشجویان اجتماعی عوامل یا پژوهشها بیشتر در همچنین شد. متمرکز زن دانشجویان روی بر پژوهش دینداری بررسی درصدد پژوهش این ولی است شده بررسی دینداری خود یا و دینداری در مؤثر است. دینداری در مؤثر اجتماعی عوامل نیز و آن مختلف ابعاد در پژوهش فرضیات و نظري چارچوب 3- پژوهش نظری چارچوب 1-3- برگر شناخت شناسی جامعه نظریهی و استارک و گالک دینداری الگوی حاضر پژوهش در شد. برگزیده پژوهش نظری چارچوب عنوان به الکمن و کلی حوزههای اما متفاوتاند بسیار جزئیات در جهانی ادیان آنکه رغم به استارک و گالک بهنظر اصلی بعد چهار دینداری برای آنها میشود. جلوهگر ابعاد آن یا و حوزهها آن در دینداری که دارند ابعاد این کردهاند. مطرح دینی الزام عمومی ابعاد عنوان تحت را معرفت یا دانش تجربه باور عمل زا آن ناشی افزایش اولیهبهپنجشاخصیامقیاستقسیمشدهاندکه درسطحمقیاسهای چهارگانه تفکیکبعدعملبهدوبخششاخصمناسکیوعبادیاست.درمقیاسثانویه شاخصهادرنهایتبه

8 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده / سال نوزدهم/ شماره / 73 پاییز 1395 هشت عدد افزایش یافته است که شاخصهای ناظر بر روابط اجتماعی دینداران هم به آن اضافه شده است )گنجی 115(. 1383: در زیر شرحی از الگوی دینداری مورد نظر آنها آورده میشود. الف. بعد باور: بعد باور آن چیزی است که انتظار میرود پیروان یک دین بدان اعتقاد داشته باشند. گالک و استارک این باورها را در هر دین به سه نوع تقسیم کردهاند: باورهای پایهای مسلم که ناظر بر شهادت به وجود خدا و معرفی ذات و صفات اوست. باورهای غایتگرا که هدف و خواست خدا از خلقت انسان و نقش او در راه نیل به این هدف است و در نهایت باورهای زمینهساز که روشهای تأمین اهداف و خواست خداوند و اصول اخالقی را که بشر برای تحقق آن اهداف باید به آنها توجه کند در برمیگیرد. گالک و استارک بعد باور یا عقیدتی را بعد ایدئولوژیکی نیز نامیدهاند. ب. بعد مناسکی )عمل(: نظام اعتقادی در هر دینی وجود دارد اما این اعتقادات به صورت مناسک نمود عینی مییابند. تمام ادیان بنا بر اقتضای نوع الهیات خود نحوهی خاصی از عمل و زیست را بر مؤمن الزام میکنند که همان عمل دینی است. این عمل خواه ناخواه در پرتو نظام فقهی و اخالقی سامان میگیرد. بعد عمل یا مناسک اعمال دینی مشخصی نظیر عبادتهای فردی نماز روزه صدقه زکات و... را در برمیگیرد. گالک و استارک در تشریح بعد مناسکی بر این نکته تأکید کردهاند که در عملیاتی کردن این بعد عالوه بر مشارکت در فعالیتهای مناسکی تفاوتهای مربوط به ماهیت یک عمل و معنای آن عمل نزد فاعالن آن نیز بررسی میشود )آرون 405(. 1386: ج. بعد تجربی: تجربهی دینی با احساسات تجربیات و درون فرد دیندار مرتبط است. احساسات و عواطف دینی وجه عالیتری از دینداری است که کامال قلبی و درونی بوده و برخالف مناسک و مراسم آیینی نمود بیرونی ندارد. دیندارانی که این بعد را کسب میکنند مخلص نامیده میشوند. گالک و استارک تجربهی دینی را چندین نوع میدانند: نوع تأییدی یعنی حس مؤدت و تأیید به وجود خدا نوع ترغیبی یعنی گزینش آگاهانهی خدا و اشتیاق به او نوع شیدایی یعنی حس صمیمیت و شور و وجد نسبت به خدا نوع وحیانی یعنی معتمد خدا واقع شدن و کارگزار و فرستادهی خدا بودن )مهدیزاده 25(. 1385: د. بعد دانشی )بعد معرفتی(: بعد دانشی با بعد عقیدتی بسیار نزدیک است. تفاوت این دو بعد مربوط به آگاهی و شناخت در اعتقادات در بعد دانش است. معرفت دینی آگاهی به متون دینی است که میتواند الگویی برای باور عمل و تجربهی دینی باشد. از نظر گالک و استارک بعد معرفتی مطالبی است که مردم از طریق عالمان دینی دربارهی مذهب میآموزند. ه. بعد پیامدی: این بعد به دلیل بیشترین انتقادات در میان ابعاد الگوی دینداری گالک و استارک پس از مدتی حذف شد از جمله اینکه بعد پیامدی فینفسه پیامد دینداری است نه بعدی از آن. بعد پیامدی دینداری که با این انتقاد از الگوی دینداری کنار گذاشته شد به اعمالی 132

9 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان 133 ایمان نتایج و ثمرات از و میگیرد ریشه مذهبی اعمال و احساسات عقاید از که میشود گفته ابعاد سایر از جدا پیامدی بعد بررسی محقق دو این نظر از است. بشر کنشهای و زندگی در هک باشند دینداری از سنجهای پیامدی معنای در میتوانند دینی رفتارهای نیست. امکانپذیر الگوهایی نخستین از استارک و گالک دینداری الگوی میشود. منجر مذهبی ایمان استواری به گرفتهاند. وام آن از را خود ابعاد بعدی دینداری الگوهای از بسیاری که است زمینهی یا ساخت رابطهی بررسی شناخت جامعهشناسی موضوع الکمن و برگر عقیدهی به 1383: )میرسندسی است انسان شناخت و اندیشه تعیین کلی طور به یا آدم اندیشهی و اجتماعی.)140 بدیهی امری عنوان به را روزمره واقعیات مشترک معنی نظام یک که معتقدند الکمن و برگر آنها میپذیرد. تغییر کندی به زمان طول در بدیهی نظام این است. متصور انسانها برای مسلم و را ذهنشان ساختهی پیش الگوهای رودررو موقعیتهای و اجتماعی تعامل در افراد که دارند اعتقاد رابطهی میکند. طی را خویش تکامل مراحل محیط با تعامل در انسانی ارگانیسم و میکنند درک نسل به اجتماعی دنیای انتقال با دیالکتیک این است. دیالکتیکی رابطهی اجتماعی دنیای با انسان در زیرا است مشروعیت نیازمند نهادی دنیای که است مرحله این در میآید. وجود به جدید 62(. 1388: دیگران و )حسینزاده میپیوندد وقوع به انباشت و پرمایگی دنیای واقعیات انتقال جریان پیوندشان که باشند شده تبدیل واقعیتهایی به نهادها که میدهد رخ زمانی هنجارها از انحراف گسیخته آمدهاند پدید آنها از که مشخصی اجتماعی فرآیندهای در خویش ارتباطی زمینههای با را 174(. 1375: الکمن و برگر و : )میرسندسی باشند اعتبار توجیهگری ساختار عنوان تحت خاص فرآیندهای با مذهبی جهان مفاهیم برگر نظر از اعتقادات تسلط برود بین از یا و شود تضعیف ساختار این اگر میکنند. تحکیم و حفظ را خود و الزامها نقشها مقررات که آنجا از میرود. دست از آسانی به انسانها اذهان بر هم مذهبی کرد باید چه که شود یادآوری پیوسته که است ضروری شکنندهاند بسیار اجتماعی نهادهای مناسک را یادآوری این شود. گوشزد همیشه نهادها و فرهنگها در متبلور معانی باید همچنین توجیه نقش به برگر میکند. ایفاء باورپذیری تداوم در مهمی نقش مذهبی اجتماع میدهند. انجام تاریخ سراسر در بیهنجاری برابر در بشر دژهای مهمترین از یکی را این و میکند تأکید مذهبی 149(. )همان: میداند شده استخراج آن از پژوهش فرضیات که رهیافتی مهمترین از یکی شد گفته که همانطور پدیدههای تبادالت شامل محیط با انسان رابطهی دیالکتیک است. الکمن و برگر رهیافت است توجیه فرمولهای طریق از معانی تبادالت و دیالکتیک این جریان در است. هم با اجتماعی

10 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه هب دین را توجیهگری تبیین این گذشته زندگی در میشود. تبیین و تفسیر مختلفی کنندهی متعدد( فرعی )معانی متعدد جهانهای زیست پیدایش با امروز دنیای در اما میداد انجام خوبی گرفتهاند. شکل هم رقیب و متعدد فرعی دنیاهای دین حوزهی در و شده کاسته دین نقش دین و میگیرند قرار متضادی و متفاوت معانی نظامهای تأثیر تحت افراد دینی تجربیات بنابراین عواملی شد بیان آنچه بر بنا بود. نخواهد جدید معنی نظامهای این همهی دادن جای به قادر نیز گرفته نظر در مستقل متغیرهای عنوان به محقق دید از و مؤثرند دینداری در پژوهش این در که هستند. الکمن و برگر رهیافت در شده اشاره زیستهای جهان و فرعی دنیاهای نقش شدهاند مناسکی اعتقادی بعد چهار در استارک و گالک دینداری رهیافت از دینداری سنجش برای است. شده استفاده پیامدی و تجربی اجتماعی عوامل بهتر درک برای الکمن و برگر شناخت جامعهشناسی نظريهی به توجه با که شد استخراج دینداری در تأثيرگذار متغير 6 تعداد زن دانشجویان دینداری میزان در مؤثر جمعي رسانههاي از استفاده میزان نوگرایی تأهل سن اجتماعي اقتصادي- پايگاه از: عبارتاند چارچوب بين معقولي ارتباطي پل ايجاد و متغيرها کردن عملياتي منظور به زندگی. از رضایت و متغيرهاي متفاوت تأثيرهاي مؤيد الگو اين شد. تدوين تبييني نظري الگويي فرضيهها و نظري تجزيه از بعد و طراحيشده نظري پشتوانهی با روست پيش که مدلي است. دینداری در مستقل نحوهی و شدت ميزان و شده تعديل و جرح مدل متغيرهاي بين روابط اطالعات و دادهها تحليل و شد. خواهد مشخص متغيرها از يک هر تأثيرگذاري 134 اعتقادی سن تأهل وضعیت مناسکی دینداری اقتصادی پایگاه اجتماعی تجربی رسانه از استفاده جدی های زندگی از رضایت پیامدی نوگرایی پژوهش پژوهش نظری نظری مدل 1- شمارهمدل 1- شماره شکل شکل

11 ميزان دينداري زنان دانشجو و عوامل اجتماعي مؤثر در آن 2-3- فرضیههای پژوهش فرضیههایی که محقق در این پژوهش مطرح کرده به شرح زير است: 1- میزان دینداری دانشجویان زن بر حسب سن متفاوت است. 2- میزان دینداری دانشجویان زن بر حسب وضعیت تأهل متفاوت است. 3 میزان دینداری دانشجویان زن بر حسب پایگاه اقتصادی اجتماعی متفاوت است. 4- بین میزان رضایت دانشجویان زن از زندگی و میزان دینداری آنها رابطه وجود دارد. 5 بین ميزان استفادهی دانشجویان زن از رسانههای جدید و میزان دینداری آنها رابطه وجود دارد. 6 بین میزان نوگرايي دانشجویان زن و میزان دینداری آنها رابطه وجود دارد روششناسی پژوهش روش پژوهش حاضر پيمايشي و از نوع توصیفی و تبیینی است. در این پژوهش از روش اسنادی برای بررسی مفاهیم و تئوریهای مربوط به موضوع پژوهش و از روش پیمایشی برای بررسی چگونگی توزیع و روابط میان متغیرهای پژوهش استفاده میشود. از آنجاکه پژوهش حاضر عوامل اجتماعي مؤثر در میزان دینداری دانشجویان زن دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات در مقطع زماني سال 1394 را بررسی میکند از نوع مقطعي است. جامعهی آماري پژوهش حاضر کليهی دانشجویان زن دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران در سال 1394 است که برای انتخاب حجم نمونه از فرمول تعیین حجم نمونه کوکران استفاده شد و عدد 375 بهدست آمد. روش نمونهگیری این پژوهش از نوع سهمیهای و تصادفی ساده است كه بر اساس دو مقطع تحصيلي )کارشناسیارشد و دکتری( از نمونهگیری سهميهاي استفاده شد و نمونهها تصادفي انتخاب شدند. ابزار اصلی گردآوری دادهها پرسشنامهی محقق ساخته و ابزار تکمیلی مصاحبه و مشاهده است. اعتبار استفاده شده در اين پژوهش اعتبار صوري 1 است. در اينباره پرسشنامه تهيه شده به تعدادي از اساتيد خبره و برگزيدهی جامعهشناسي داده شد و وفاق آنها در مورد شاخصها دليل روشني بر اعتبار پرسشنامهی طراحي شده است. در این تحقیق برای سنجش قابليت اعتماد پرسشنامه از ضریب آلفاي کرونباخ استفاده شده است. بدین صورت که پرسشنامهی اولیهی تحقیق در بین نمونهاي شامل 30 نفر از دانشجویان زن دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران که کامال تصادفي انتخاب شدند پخش شد )پيشآزمون( سپس از طريق نرمافزار )SPSS( براي هر کدام از ابعاد دینداری گويههاي آنها از طريق آلفاي کرونباخ بررسي شد. با توجه به اينکه 1- Face validity

12 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده / سال نوزدهم/ شماره / 73 پاییز 1395 ضريب آلفاي شاخصهاي این پژوهش باالی 70 به دست آمد لذا گويههاي طراحيشده داراي قابليت اعتماد )پايايي( دارد. 5- تعریف متغیرها در این بخش ابتدا تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش و در ادامه گویه ها و سواالت مرتبط در خصوص سنجش متغیرها آمده است پایگاه اقتصادی اجتماعی پایگاه اقتصادی- اجتماعی موقعیتی است که افراد در گروههای اجتماعی یا در مراتب اجتماعی یک گروه در مقایسه با گروههای دیگر احراز میکنند. این موقعیت در عمل حقوق و مزایای شخص را تعیین میکند. افراد با پایگاه یکسان در بیشتر مواقع»الگوهای رفتاری و نگرشی«مشابهی نیز دارند )فرخی 1389 (. با توجه به اینکه در این تحقیق تحصیالت شغل و درآمد به عنوان معیارهای طبقهی اجتماعی هستند در عملیاتی کردن این متغیر سؤاالتی چون شغل و تحصیالت و درآمد خود فرد همسر پدر و مادر طرح شده است رسانههای جدید برای سنجش رسانههای جدید در این پژوهش از 3 شاخص استفاده از اینترنت ماهواره و شبکههای اجتماعی مجازی استفاده شده است. براي سنجش متغير استفاده از رسانههای جدید در بين پاسخگويان از گويههای 5 گزينهاي استفاده شده است رضایت از زندگی بیانگر نگرش مثبت فرد نسبت به جهانی که در آن زندگی میکند و در واقع همان احساس خشنودی است که در پی دستیابی به آن زمان چندان کوتاهی را سپری میکند. فلسفهای است که شخص آگاهانه برای زندگی خویش انتخاب کرده و ناخودآگاه آن را در ذهن دارد )محسنی 8(. 1382: در این تحقیق سه قلمرو براي رضايت از زندگي ميتوان تعريف كرد كه هر يك مبتني بر بخشي از نيازهاي فرد است: الف- رضايت ناشي از برخورداري: در اين مورد منظور برخورداري از مواردي همچون مسكن درآمد وضعيت بهداشت و سالمتي و وضعيت تغذيه و اوقات فراغت است. ب- رضايت ناشي از ارتباط: شامل نوع ميزان و كيفيت روابط اجتماعي است برای نمونه ميتوان به روابط خانوادگي روابط با همسايهها و ارتباط با دوستان و همكاران... اشاره کرد.

13 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان از بخش اين است. مؤثر زندگي از ما قضاوت در هستيم ما اينكه بودن: از ناشي رضايت ج- اينجا در ميگردد باز محيط و خود روي تسلطگرايي احساس و خويشتنيابي به نياز به رضايت رد عاطفي درگيري و شدت نوع حيث از اجتماعي رابطهی ميشود. توجه اجتماعي رابطهی به ثانوي و نخستين رابطه نوع هر شامل اجتماعي رابطهی ميزان ميگذارد. کمی اثر زندگي از رضايت رابطه شامل و محسوب زندگي در رضايت منبع اجتماعي رابطه اساسا است. مؤثر فرد رضايت در میشود. همشهريها و هممحلهایها همكاران و دوستان خانواده اعضاي با 137 نوگرایی 4-5- انسان رفتاری و فکری چارچوب در گرفتن قرار و زندگی به نوین نگرش معنای به نوگرایی و مدنی پیشرفت استقاللطلبانه تساویطلبانه عامگرایانه علمی جهتگیری 7 در که است 98(. 1385: )مهدیزاده میشود مطرح دموکراتیک مردان و زنان برابری ضابطهمداری تحصیالت با نوگرایی به نسبت افراد نگرش پژوهش این در برنامهریزی لزوم و موفقیت زندگی مختلف جنبههای در داشتن استقالل مختلف عرصههای در جامعه مختلف عرصههای در آزادی و دنیا احوال و اوضاع از آگاهی و خبر کسب جهت این در شد. سنجیده دینداری 5-5- حوزههای اما متفاوتاند بسیار جزئیات در جهانی ادیان آنکه رغم به استارک و گالک عقیدهی به دعب چهار دینداری برای آنها میشود. جلوهگر ابعاد آن یا و حوزهها آن در دینداری که دارند کلیای این کردهاند. مطرح دینی الزام عمومی ابعاد عنوان با را معرفت یا دانش تجربه باور عمل اصلی آن افزایش که شدهاند تقسیم مقیاس یا شاخص 5 به اولیه مقیاسهای سطح در چهارگانه ابعاد شاخصها ثانویه مقیاس در است. عبادی و مناسکی شاخص بخش 2 به عمل بعد تفکیک از ناشی آن به هم دینداران اجتماعی روابط بر ناظر شاخصهای که است یافته افزایش عدد 8 به نهایت در 115(. 1383: )گنجی است شده اضافه دینداری شد. سنجیده پیامدی و تجربی مناسکی اعتقادی بعد 4 در دینداری تحقیق این در و دارند اعتقاد آن به دینی پیروان میرود انتظار که دربرمیگیرد را باورهایی اعتقادی بعد در بهشت وجود به اعتقاد شیطان وجود به اعتقاد جهان این بر خدا حاکمیت به اعتقاد مانند سؤاالتی شد. مطرح قیامت وجود و فرشتگان وجود جهنم و مقدس آیینهای در شرکت نماز عبادت مانند مشخصی دینی اعمال دربارهی مناسکی بعد در برقراری در فرد احساسات و تصورات عواطف از تجربی بعد در شد. سؤال پاسخگویان از... و روزه

14 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه و او روزمرهی زندگی در فرد دینداری پیامدهای از پیامدی بعد در شد. سؤال خداوند با رابطه شد. سؤال دیگران با وی روابط پژوهش یافتههای 6- ميشود: ارایه استنباطی و توصیفی بخش دو در پژوهش از حاصل یافتههای توصیفی یافتههای 1-6- زن دانشجویان سکونت محل و شغل وضعیت و تحصیلی مقطع و سن درصد و فراوانی 1. جدول سنی گروههای تحصیلی مقطع شغل وضعیت سکونت محل گروه سنی فراوانی درصد مقطع تحصیلی فراوانی درصد وضعیت شغل فراوانی درصد محل سکونت فراوانی درصد /4 294 کارشناسی ارشد شاغل تهران / /7 38/1 4/ از باالتر 45 بیپاسخ دکترا بیکار شهرستان کل کل کل کل محدودهی در پاسخگويان فراواني ميزان بيشترين که گفت میتوان شمارهی 1 جدول به توجه با درصد 4/2 با سال 45 از بیشتر سني محدودهی در كمترين و درصد 7/43 با سال 35 تا 25 سني مقطع در درصد 21/6 و كارشناسيارشد مقطع در درصد 78/4 پاسخگويان نفر 375 تعداد از است. 65 هستند. بيكار درصد 35 و شاغل پاسخگویان درصد 65 همچنین تحصيلاند. به مشغول دكترا هستند. شهرستانها ساير از درصد 35 و تهران ساكن پاسخگویان درصد زن دانشجویان دينداري ابعاد فراواني 2. جدول قوي 78/4 متوسط 14/2 ضعيف 7/4 5 تا 1 دامنه با میانگین 4/63 1 متغیر اعتقادي بعد 3/05 41/9 18/5 39/6 مناسكي بعد 3/21 30/3 21/8 47/9 تجربي بعد 3/18 18/6 27/6 53/8 پيامدي بعد 3/51 24/6 20/5 54/9 كلي دينداري

15 ميزان دينداري زنان دانشجو و عوامل اجتماعي مؤثر در آن با توجه به جدول شمارهی 2 ميتوان دريافت كه بعد اعتقادي دينداري نسبت به سه بعد ديگر )بعد مناسكي بعد تجربي و بعد پيامدي( فراواني بيشتري دارد. همچنين مقدار عددي دينداري از تركيب مقادير عددي 4 بعد اعتقادي مناسكي تجربي و پيامدي بهدست آمده است كه با توجه به جدول فوق ميتوان بيان کرد 54/9 درصد از افراد نمونه دينداري قوي 20/5 درصد دينداري متوسط و 24/6 درصد از افراد نمونه دينداري ضعيفي دارند یافتههای استنباطی در بخش یافتههای تحلیلی همهی فرضیههای پژوهش به ترتیب آزموده شد و از آزمونهایی چون مقایسهی میانگینها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. فرضیه 1 میزان دینداری دانشجویان زن بر حسب سن متفاوت است. جدول 3. مقايسهی میانگین دینداری برحسب ردههاي مختلف سني ردههای سنی تعداد ميانگين دينداري /34 172/ كمتر از 25 سال 25 تا 35 سال 148/17 35 تا 45 سال /19 بيشتر از 45 سال 16 3/755 مقدار آمارهی آزمون 0/012 سطح معنیداری با توجه به جدول شمارهی 3 و نتایج آزمون آنووا ميانگين دينداري در ردهی سنی کمتر از 25 سال )198/34( از همه بیشتر و میزان دینداری در ردهی سنی بيشتر از 45 سال از همه کمتر )132/19( است. همچنین نتایج بهدست آمده از آزمون انجام شده نشان ميدهد سطح معنیداری آزمون 0/012 كمتر از 0/05 است يعني تفاوت معنیداري در ميزان دينداري دانشجويان با توجه به ردههاي مختلف سني آنها وجود دارد پس فرضیهی تفاوت بین سن دانشجویان زن و میزان دینداری آن تأیید شد.

16 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه است. متفاوت تأهل وضعیت حسب بر زن دانشجویان دینداری میزان 2- فرضیه t آزمون و واريانسها برابري بررسي براي leven آزمون نتايج توصيفي آمارههاي. 4 جدول تأهل وضعیت متأهل مجرد leven آزمون آمارهی 0/008 t آزمون آمارهی مقدار 2/76 ميانگين 170/21 132/11 معنیداری سطح 0/931 معنیداری سطح 0/000 بيشتر 0/05 از )0/931( leven آزمون معنيدار سطح چون 4 شمارهی جدول به توجه با جدول این به توجه با همچنین برابرند. واريانسها يعني نميشود رد صفر فرض بنابراين است معنیداري تفاوت بنابراین است. 0/05 از كمتر 0/000 آزمون معنیداری سطح میشود مشاهده باالتر به توجه با و دارد وجود آنها تأهل وضعیت به توجه با زن دانشجويان دينداري ميزان در زن دانشجویان در دينداري كه ميشود مشخص دانشجو متأهل زنان در دينداري ميانگين بودن است. مجرد دانشجویان از بيشتر متأهل است. متفاوت اجتماعی اقتصادی پایگاه حسب بر زن دانشجویان دینداری میزان : 3 فرضیه 140 طبقات دینداری میانگین گروهبندی و اجتماعی اقتصادی- گروههای واریانس تحلیل 5. جدول اجتماعی اقتصادی- Mean square آزادي درجهی آزمون آمارهی معنيداري سطح Sum of square 0/ / /9 گروه بين 130/ /4 گروه درون /3 كل 3 Subset for α= 0/ تعداد 6/ پايين 3/ متوسط 1/ باال 1/000 1/000 1/000 معنيداري سطح

17 ميزان دينداري زنان دانشجو و عوامل اجتماعي مؤثر در آن با توجه به جدول شمارهی 5 از نظر آماری بین دینداری و گروههای مختلف پایگاه اقتصادی- اجتماعی اختالف معنیداری در سطح 0/05 وجود دارد. نتایج بهدست آمده از جدول شمارهی 5 نشان میدهد که گروههای اقتصادی- اجتماعی پایین با میانگین 6/341 بیشترین دینداری را داشتند گروههای اقتصادی- اجتماعی متوسط با میانگین 3/752 در گروه دوم و گروه اقتصادی- اجتماعی باال با میانگین 1/563 در گروه سوم دینداری قرار گرفتند. بنابراین سه طبقه در سه گروه مختلف دینداری قرار دارند. پس فرضیهی تفاوت بین پايگاه اقتصادي اجتماعي دانشجویان زن و میزان دینداری آنها تأیید شد. فرضیه 4 بین ميزان استفادهی دانشجویان زن از رسانههای جدید و میزان دینداری آنها رابطه وجود دارد. فرضیه - 5 بین میزان رضایت دانشجویان زن از زندگی و میزان دینداری آنها رابطه وجود دارد. فرضیه - 6 بین میزان نوگرايي دانشجویان زن و میزان دینداری آنها رابطه وجود دارد. 141 جدول 6. آزمون همبستگی پیرسون در ميزان استفاده از رسانههاي جدید رضایت از زندگی و نوگرایی و میزان دینداری متغیر مستقل متغیر وابسته تعداد مقدار ضریب همبستگی پیرسون سطح معنیداری 0/001-0/ ميزان استفاده از رسانههاي جدید میزان دينداري 0/000 0/ رضايت از زندگي ميزان دينداري 0/003-0/ ميزان نوگرايي میزان دینداری با توجه به جدول شمارهی 6 و سطح معنیداري بدست آمده با اطمینان 95 میتوان گفت بین دو متغیر»میزان استفاده از رسانههای جدید«و»میزان دینداری«رابطهی معنیداري وجود دارد و با توجه به منفی بودن عالمت ضريب همبستگي دو متغير بررسي شده رابطهی معكوس دارند که با افزايش يكي ديگري كاهش مييابد. به عبارت دیگر با افزایش استفاده از رسانههای جدید میزان دینداری کاهش مییابد. با توجه به جدول شمارهی 6 و سطح معنیداری بهدست آمده با اطمینان 95 میتوان گفت بین دو متغیر»رضایت از زندگی«و»میزان دینداری«رابطهی معنیداری وجود دارد. با

18 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه برقرار مستقيم رابطهی متغیر دو بین )0/754( همبستگی ضریب عالمت بودن مثبت به توجه در دینداری میزان چه هر دیگر عبارت به مییابد. افزايش نيز دیگری یکی افزایش با یعنی است مییابد. افزایش نیز زندگی از رضایت میزان یابد افزایش زن دانشجویان بین بهدست همبستگی ضریب مقدار که میدهد نشان 6 شمارهی جدول از آمده بهدست نتایج»میزان متغیر دو بین گفت میتوان لذا است 0/003 آزمون معنیداری سطح و 0/657- آمده عالمت بودن منفی به توجه با و دارد وجود معنیداری رابطهی دینداریمیزان و نوگرایی«كاهش ديگري يكي افزايش با که دارند معكوس رابطهی شده بررسي متغير دو همبستگي ضريب مییابد. کاهش دینداری میزان یابد افزایش پاسخگویان در نوگرایی میزان چه هر یعنی مييابد دینداری تغییرات پیشبینی در مستقل متغیرهای نقش آزمون 3-6- دينداري ميزان در مستقل متغيرهاي تأثیر رگرسيوني تحليل. 7 جدول معنیداری سطح )ضريب استاندارد بتا( شده خطاي استاندارد بتا ضریب ثابت عدد 3/45 0/631 t آمارهی 5/471 0/ سن 0/086-0/017-0/125-5/05 0/000 تأهل وضعیت 0/056 0/016 0/116 3/56 0/000 اقتصادي- پايگاه اجتماعي -0/048 0/016-0/187-2/95 0/003 رسانههاي از استفاده جدید -0/037 0/054-0/243-3/46 0/000 زندگي از رضايت 0/057 0/02 0/148 2/85 0/004 نوگرايي 0/044-0/014-0/147-3/14 0/000 0 =/634 F =3/46 sig =0/000

19 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان 143 است. شده استفاده چندگانه رگرسیون از شده مطرح متغیرهای تبیین قدرت ارزیابی برای 0/01 از کوچکتر خطای سطح در که )3/46( F آزمون معنیداری و 7 شمارهی جدول توجه با وابسته متغیر یک و مستقل متغیر 6 از مرکب رگرسیونی مدل که گرفت نتیجه میتوان است مجموعهی و ميشوند رگرسيوني مدل وارد بنابراین است. مناسبي مدل شده داده برازش مدل متغیرهای اثرگذاری نحوهی بررسی کنند. تببین را وابسته متغیر تغییرات قادرند مستقل متغیرهای معنیداری سطح و 0/243- بتای وزن با جدید رسانههای از استفاده متغیر که میدهد نشان مذکور انحراف به واحد یک افزایش با یعنی است داشته را دینداری میزان در تأثیر بیشترین 0/000 میزان معیار انحراف واحد 24/3 بتا ضریب بودن منفی دلیل به جدید رسانههای از استفاده معیار و 0/187- بتای وزن با اجتماعی اقتصادی پایگاه متغیر آن از پس میکند. پیدا کاهش دینداری را تبیینکنندگی نقش بیشترین دارد قرار 0/01 از کمتر سطح در که 0/000 معنیداری سطح بودن منفی دلیل به اجتماعی اقتصادی پایگاه معیار انحراف به واحد یک افزایش با یعنی دارد شده وارد سوم متغیر میکند. پیدا کاهش دینداری میزان معیار انحراف واحد 18/7 بتا ضریب یک افزایش با یعنی است 0/148 آن بتای میزان که است زندگی از رضایت رگرسیون مدل در مییابد. افزایش دینداری میزان معیار انحراف واحد 14/8 زندگی از رضایت معیار انحراف به واحد یعنی است 0/147- آن بتای میزان که است نوگرایی رگرسیون مدل در شده وارد بعدی متغیر واحد 14/7 نوگرایی متغیر معیار انحراف به واحد یک افزایش با بتا ضریب بودن منفی دلیل به -0/125 سن متغیر از آمده بهدست بتای میزان میکند. پیدا کاهش دینداری میزان معیار انحراف 12/5 سن معیار انحراف به واحد یک افزایش با بتا ضریب بودن منفی دلیل به یعنی است متغیر که است تأهل وضعیت آخر متغیر میکند. پیدا کاهش دینداری میزان معیار انحراف واحد رگرسیون سپس و تصنعی متغیر به تبدیل متغیر این رگرسیون محاسبه برای ولی است اسمی تأهل وضعیت به واحد یک افزایش با یعنی است 0/116 آمده بهدست بتای ضریب شد. محاسبه دينداري ميزان در معنیداري تفاوت به توجه با البته مییابد. افزایش دینداری میزان واحد 11/6 متأهل زنان در دينداري ميانگين بودن باالتر نیز و آنها تأهل وضعیت به توجه با زن دانشجويان است. مجرد دانشجویان از بيشتر متأهل زن دانشجویان در دينداري كه ميشود مشخص دانشجو )میزان وابسته متغیر تغییرات از 63/4 که میدهد نشان 0/634 تعیین ضریب مقدار همچنین را رگرسیون معادلهی B ستون مقادیر اساس بر میکند. تبیین مستقل متغیرهای را دینداری( نوشت: ذیل شرح به میتوان

20 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه b4(x4)+b5(x5)+b6(x6)+y=a+b1(x1)+b2(x2)+b3(x3 ) Y = 3/45 0/243- جدید) رسانههای از (استفاده 0/187 اجتماعی) اقتصادی (پایگاه 0/148+ زندگي) از (رضايت 0/147 (نوگرایی) 0/125 (سن) 0/116+ تأهل) (وضعیت -0/213-0/481 جدید رسانههای از استفاده اجتماعی اقتصادی پایگاه 0/418-0/411-0/421 زندگی از رضایت نوگرایی میزان دینداری 0/441 سن تأهل وضعیت دانشجویان دانشجویان دینداری دینداری در مستقل در مستقل متغیرهای متغیرهای تأثیرگذاری تأثیرگذاری بر مبنی بر مبنی تحقیق تحقیق رگرسیونی مدل مدل : 2 : شکل 2 کل 144 نتیجهگیری و بحث تثبیت و استحکام بر عالوه که است دین نهاد ایران در اجتماعی نهادهای مهمترین از یکی سیاست فرهنگ جمله از اجتماعی زندگی حوزههای سایر در جامعه عمومی گرایشهای و ذهنی مستقیم غیر و مستقیم عمیق کارکردهای... و خانواده اجتماعی روابط دانشگاه پرورش و آموزش وظیفهی که است عالی آموزش نظام کرده تجربه را دین حضور که مهمی عرصههای از یکی دارد. جامعه- اثرگذار و مهم اجتماعی قشر عنوان به - دانشجویان دارد. عهده بر را جوانان دینی تربیت رد میکنند. نهادینه را آنها و مواجه دینی ارزشهای و آموزهها با متکثری و متنوع روشهای به پردازد. می آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان به محقق پژوهش این باالست به رو متوسط حد در زن دانشجویان دینی باورهای که داد نشان پژوهش این نتایج دانشجویان دینداری میزان بیشترین دارد. همخوانی پیشین تحقیقات با که 5( از 3/51 )میانگین هم قبلی تحقیقات نتیجهی با یافته این که بود 5( از 4/63 )میانگین دینداری اعتقادی بعد در زن 5( از 3/05 )میانگین دینداری مناسکی بعد در زن دانشجویان دینداری میزان کمترین راستاست. 3/21 )میانگین باالست به رو متوسط دانشجویان دینداری میزان دینداری تجربهی بعد در بود.

21 ميزان دينداري زنان دانشجو و عوامل اجتماعي مؤثر در آن 145 از 5(. گالک و استارک تجربهی دینی را با احساسات و تجربیات درونی فرد دیندار مرتبط دانسته و معتقدند احساسات و عواطف دینی وجه عالیتری از دینداری است که کامال قلبی و درونی بوده و برخالف مناسک و مراسم آیینی نمود بیرونی ندارد. دیندارانی که این بعد را کسب میکنند»مخلص«نامیده میشوند که در این پژوهش نیز چون پاسخگویان دانشجویان زن هستند لذا نگاه خاصی به تجربهی دینداری خود دارند. در بعد پیامدی نیز میزان دینداری دانشجویان متوسط )میانگین 3/18 از 5( است. خالصه اینکه دانشجویان زن در ابعاد لطیفتر دینداری )اعتقادی و عاطفی( دینداری باالتری را از خود نشان دادهاند. به نمرات به دست آمده در بعد مناسکی دینداری میبایست توجه شود چون در این بعد میزان دینداری دانشجویان پایین )میانگین 3/05 از 5( است و این پایین بودن ناشی از این است که در این بعد بیشتر اعمال جمعی مورد نظر است. از مجموع نمرات ابعاد دینداری در این پژوهش یک شاخص کلیتر که همان دینداری کلی است به دست میآید. در دینداری -کلی که حاصل جمع ابعاد چهارگانهی دینداری است- میانگین 45/8 درصد نشان میدهد که این میزان متوسط رو به پایین است و علت کم بودن این میزان ناشی از ابعاد پیامدی تجربی و مناسکی دینداری است. نتایج بهدست آمده از آزمون فرضیهی اول نشان داد که تفاوت معنیداري در ميزان دينداري دانشجويان با توجه به ردههاي مختلف سني آنها وجود دارد پس فرضیهی تفاوت بین سن دانشجویان زن و میزان دینداری آنها تأیید شد که این یافته با نتایج پژوهش ادیبی سده و دیگران مطابقت دارد. در فرضیهی دوم میانگین دینداری حکایت از تفاوت معنیدار بین دینداری متأهلین و مجردان دارد. میانگین دینداری متأهلین 170/21 و میانگین دینداری مجردان 132/11 است و این رابطه از دینداری بیشتر دانشجویان زن متأهل در مقایسه با مجردان حاکی است این یافته با نتایج پژوهش ادیبی سده و دیگران مطابقت ندارد. به طور کلی در این پژوهش دانشجویان زن متأهل در مقایسه با دانشجویان زن مجرد دینداری بیشتری را از خود نشان دادند. در تبیین این پدیده میتوان گفت که متأهلین با اتکای به مذهب و باورهای دینی در تالشاند تا جایگاه متعالیتری برای خود دستوپا کنند تا از این طریق بتوانند پایههای زندگی مشترک خود را مستحکمتر سازند. مجردان نیز با برخورداری از انواع آزادیهای اجتماعی امکانات بیشتری دارند و این عامل میتواند نیاز آنها را به آموزههای دینی کاهش دهد. یکی از متغیرهای دیگر تأثیرگذار در دینداری دانشجویان زن متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی بود. یافتههای این پژوهش نشانگر این بودند که دانشجویان با پایگاه اقتصادی- اجتماعی متفاوت میزان دینداری متفاوتی با یکدیگر دارند. در این باره میتوان گفت که در طبقات پایین جامعه به

22 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه در است. بیشتر دینی باورهای به آنان وابستگی نوین تکنولوژیهای به دسترسی محدودیت علت ارتباط رسانهای و اطالعاتی حوزههای در امکانات انواع از بیشتر برخورداری دلیل به باال طبقات ویژه به - دانشجویان دینداری کاهش در آن از طبقات این اثرپذیری و مدرن دنیاهای با بیشتر این آزمون از آمده بهدست نتایج است. مؤثر آنان- دینداری پیامدی و تجربی مناسکی ابعاد در مطابقت فلری و غریب دیگران و دوست رضا دیگران و سده ادیبی پژوهشهای نتایج با فرضیه رد )... و اینترنت ماهواره مجازی اجتماعی )شبکههای جدید رسانههای تأثیر پژوهش این در دارد. توجه با دارد. وجود شده بررسی متغیر دو بین معنیداري رابطه شد معلوم و آزموده نیز دینداری معكوس رابطهی شده بررسي متغير دو بنابراين است منفي همبستگي ضريب عالمت اينكه به و ارتباطات عصر مییابد. کاهش دینداری میزان جدید رسانههای از استفاده افزایش با و داشته آورده وجود به را جهانی دهکدهی و شکسته را مرزها ماهواره و اینترنت چون پدیدههایی ظهور برنامهریزیهای ساختهاند. متأثر را افراد زندگی حوزههای تمام رسانهها امروزی دنیای در است. دارد. بسیاری تأثیر مذهب به جوانان گرایش کاهش در میدهند اشاعه که آنچه و رسانهها جدید همخوانی غریب و دیگران و نوربخش های پژوهش نتایج با پژوهش این از آمده بهدست نتایج به رو دین نقش متعدد جهانهای زیست پیدایش با امروز دنیای در معتقدند الکمن و برگر دارد. گرفتهاند. شکل جدید دنیای در هم رقیب و متعدد فرعی دنیاهای دین حوزهی در و رفته کاهش کاهش به متعدد فرعی دنیاهای این و... و سیاست اقتصاد تحصیالت شغل رسانهها جمله از برگر دیدگاه با فرضیه این آزمون از آمده بهدست نتایج که است انجامیده دینی مناسکی اعمال دارد. مطابقت الکمن و پژوهش این یافتههاي اساس بر دینداري در رسانهها اثرگذاري دربارهی که چیزي بهترین نتیجه در است. محدود و مشروط دینداري در رسانهها اثرگذاري که است این گفت میتوان شود. توجه آن به باید که است مواردي از یکی رسانهها اثرگذاري به افراطی نگاه از پرهیز دانشجویان دینداری در دیگر- متغیرهای از یکی عنوان به - نیز زندگی از رضایت تأثیرگذاری متغیر دو این بین که میدهد نشان )0/754( پیرسون همبستگی ضریب مقدار شد. تأیید زن رضایت خود زندگی از زن دانشجویان چه هر دیگر عبارت به دارد. وجود معنیداری رابطهی مییابد. افزایش آنها دینداری میزان باشند داشته بیشتری و شد بررسی زن دانشجویان دینداری در تأثیرگذار متغیرهای از یکی عنوان به نیز نوگرایی پاسخگویان در نوگرایی میزان چه هر که آمد بهدست متغیر دو بین معکوسی معنیداری رابطهی گرایشات زن دانشجویان هرچقدر دیگر عبارت به میرود. کاهش به رو دینداری میزان یابد افزایش داده انتقال آنها به والدینشان سوی از -که قدیمی ارزشهای و سنت از و باشند داشته نوگرایانه 146

23 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان 147 نتایج با پژوهش این از آمده بهدست نتایج مییابد. کاهش دینداریشان بگیرند فاصله شده- رخ زمانی هنجارها از انحراف معتقدند الکمن و برگر همچنین دارد. همخوانی غریب پژوهش خویش ارتباطی زمینههای با را پیوندشان که باشند شده تبدیل واقعیتهایی به نهادها که میدهد از نوعی به واقع در و باشند گسیخته آمدهاند پدید آنها از که مشخصی اجتماعی فرآیندهای در ارزشهایی از افراد چقدر هر نیز پژوهش این در بگیرند. فاصله خود جامعه بر حاکم ارزشی نظام ون و جدید ارزشهای دنبال به و گیرند فاصله میشوند منتقل آنها به جامعهپذیری فرآیند در که شود. تلقی هنجارها از انحراف نوعی عنوان به میتواند که مییابد کاهش شان دینداری میزان بروند است. دینداری و دینباوری معاصر دوران در ایرانی جامعهی پایدار و غالب مشخصهی وجه همچنان دینی حیات که میشود مشاهده امروزه غرب در شده انجام پیشبینیهای برخالف است اجتماعی واقعیت یک دین طرفی از دارد. جریان جامعه از وسیعی سطح در و پویا شکل به واقعیت ساخت که آنجا از میشود برساخته اجتماعی صورت به مردم دینی رفتار و دینداری و گروههای میان در نیز دینداری ساخت است تبدل و تغییر حال در روزبهروز و نیست ثابت اجتماعی عبارتی به میکند. پیدا مختلفی صورتهای مختلف شرایط و زمانها در و اجتماعی مختلف دینی نهادهای جمله از اجتماعی نهادهای در مختلفی تحوالت و تغییر جوامع پیشرفت با همزمان دینیشان مناسبات و دینداران رفتارهای نوع همچنین و افراد دینی های نگرش و میدهد رخ همچون جامعه افراد از بخشي در ميرود احتمال دليل همين به دهد. می قرار تأثیر تحت را را خود قطعي خصلت حدي تا ديني باورهاي ارتباطاند در بيشتر مدرن نهادهاي با كه دانشجویان ترجيح عنصر كلي جملهی يك در و باشند شده بدل انتخابي موضوعاتي به و باشند داده دست از و دانشگاهی فضاهای دیگر عبارتی به باشد. شده وارد آنها دينداري حوزهي در گزينشگري و مدرن آگاهیهای معرض در بیشتر اجتماعی نهادهای سایر به نسبت اینکه بهواسطهی آکادمیک عمل ايران داخلي و جهاني سپهر ميان واسط و بیرونی الیهی مثابه به و دارند قرار آن تأثیرات و مهس میتوان طبعا و مهمترند و برجستهتر نهادها سایر به نسبت تأثیرپذیری لحاظ به ميكنند این برای اجتماع مختلف الیههای به آن در مرتبط وتأثیرات آگاهیها این انتقال در هم عمدهای زمینههای همهی در را ویژهای رفتاری و نگرشی تغییرات ناگزیر که آگاهیهایی بود. متصور نهاد داشت. خواهد دنبال به دینداری و دین مقولهی جمله از انسانی حیات کاهش حال در دین به آنها التزام و دانشجویان دینداری که که داد نشان آمده بهدست نتایج چون نهادهایی است ضروری جامعه مختلف نهادهای میان تنگاتنگ رابطهی بهدلیل است. الزمهی زیرا کنند ایفا مؤثرتری نقش امر این در سیاست و اقتصاد پرورش و آموزش خانواده دینداری میزان افزایش برای لذا است جامعه مختلف نهادهای بین کارآمد ارتباط جامعه بقای

24 1395 پاییز / 73 شماره نوزدهم/ سال / خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه با مختلف حوزههای در... و کارشناسان محققان صاحبنظران نخبگان مسئوالن است الزم کاهش به نسبت و بپردازند مقوله اين به... و سياسي فرهنگي اجتماعي مختلف رويکردهاي دست باید نمادین شعارهای از دانشجویان دینداری سطح بردن باال برای کنند. چارهانديشي آن درونی با جز این و ساخت عملی را اسالمی شئونات به پایبندی و دین اصل اجرای و برداشت و مجرب اساتید از استفاده و دانشگاه مختلف برنامههای وسیلهی به دانشجویان اعتقادات کردن بهکارگیری و اسالم مقدس محتوای از دانشجویان عمیق شناخت کردن درونی راستای در معتقد نیست. میسر دانشجویان خود عملی توان و فکری نیروی پژوهش پيشنهادهای پژوهش از حاصل پیشنهادهای دانشجویان با مقایسه در متأهل زن دانشجویان پژوهش این از حاصل نتایج اساس بر 1- نیمی عنوان به زنان که نکته این به توجه با دادند نشان خود از را بیشتری دینداری مجرد زن سهم آینده نسلهای به دینی فرهنگ انتقال و جامعهپذیری فرایند در بشری جوامع جمعیت از ارائهی و شرایط ساختن فراهم و ازدواج به مجرد دانشجویان تشویق بنابراین دارند برعهده زیادی است. ضروری دینی فرهنگ انتقال جهت در دولت جانبهی همه حمایتهای و مناسب تسهیالت دانشجویان دینداری در ميتواند جدید رسانههای از استفاده پژوهش يافتههاي مطابق 2- عالیق تا دهند انجام باره اين در نیازسنجیهایی متخصصان ابتدا است ضروري لذا باشد تأثيرگذار نآ اساس بر و شود اولویتبندی و تعیین جوانان- بهخصوص مخاطبان نيازهاي و خواستهها اب داد. انجام متنوعی برنامههای ساخت و تدوین برای درستی سیاستگذاریهای و برنامهریزی برنامههاي بهينهسازي لوازم و راهها مردم دینداری در سيما و صدا فوقالعاده نفوذ و نقش به توجه شود: بررسي آن سيما و صدا برنامههاي بر حاكم اصول و سياست تدوين - و اصول و الگوها از دفاع در مستقيم تبليغي شيوههاي انحصاري بهكارگيري از پرهيز - ديني ارزشهاي تكثر و تنوع اصل رعايت و خاص مذهبی كارشناسان و سخنرانان از مستمر استفادهی فقدان - دانشجویان خصوص به بیشتر مخاطبان جذب برای مخاطبان طيف گسترش و توسعه منظور به ديني مقدسات از تكراري و سطحي دفاع نبود - ديني موضوعات تشريح و تحليل در سطحينگري و عوامزدگي از پرهيز - 148

25 آن در مؤثر اجتماعي عوامل و دانشجو زنان دينداري ميزان زور مقتضيات با متناسب دینی نرمافزار ارائهی و ماهوارهای شبکههای در برنامهها تقويت و توليد - در تأثیرگذار عوامل مهمترین از یکی زن دانشجویان بین در زندگی از رضایت که آنجا از 3- شناسایی کارشناسانه صورت به زندگی از رضایت متغیرهای میشود پیشنهاد است دینداری میزان گرفت. بهره غیردولتی سازمانهای و دولتی حمایتهای از آنها تأمین برای و شود بررسی و تکنولوژی از استفاده و شدن بهروز حال زمان در اجتماعی تغییرات باالی سرعت به توجه با 4 کردن نهادينه برای داد. اشاعه را دانشجویان بین در دینداری ارزشهای نوین فناوریهای و و آموزش برای مجازی اجتماعی شبکههای ظرفیت از بهرهگیری دانشجویان در ديني باورهاي است. ضروری رفتاری و ذهنی الگوهای نهادینهسازی 149 جامعه کالن سطح در اجرایی پیشنهادهای شرح به دهند انجام دانشجویان در دینداری ارتقاء برای دانشگاهها است الزم که 1.1 مواردی است: زیر خمینی)ره( امام مكرر تأكيدات اساس بر دانشگاه و حوزه همكاريهاي و هماهنگي تقويت - )مدظلهالعالی( انقالب معظم رهبر رهنمودهاي و نظر مورد استانداردهاي رعايت با عالي آموزشي مؤسسات و دانشگاهها كيفي رشد ترجيح - ديني آموزههاي و ارزشها مستقيم»تبليغ«از پرهيز - دانشجويي خودجوش اسالمی تشكلهاي و انجمنها تقويت و تأسيس - در هستند محیط این در دانشجویان که زمانی اندازهی به عالی آموزش مراکز و دانشگاهها - کنند ایفا نقش مسیر این در حسنه الگوهای ارائهی با باید و مسئولاند دانشجویان دینداری اعتالی به جامع پژوهشهاي از دانشگاهي محققان و اساتيد معنوي و مادي پشتيباني و حمايت - ديني«هدايت»مهندسي منظور برای اجتماعی و تربیتی روانشناختی رویکرد با آموزشی - فرهنگی برنامههای اجرای - به دستیابی منظور به دین ترویج و تبلیغ مبانی گسترش هدف با دانشجویان دینداری اعتالی ایرانی اسالمی- فرهنگ با متناسب آموزشی مدل برای ذيربط دستگاههاي بين هماهنگي ايجاد و تبليغي و فرهنگي سياستهاي تدوين 2- كشور. تبليغي نظام ساماندهي است: شرح بدین دینی فرهنگسازی راهکارهای بهترین 3- دانشجویان باید ابتدا دینی«:»فرهنگ و دینیارزشهای»دین«از عملیاتی تعریف - و کنند استخراج سن ت و قرآن متن از را دینی معارف و ارزشها که باشند داشته را توانایی این دهند. ارائه آن از کاربردی و دقیق تعریف

26 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده / سال نوزدهم/ شماره / 73 پاییز پیرایش ارزشها و مفاهیم دینی از پیرایههای محیطی و اجتماعی و ایجاد دیدگاه مشترک میان بخشهای فرهنگی نظام دربارهی آن. - برنامهریزی: باید دانست که فعالیت فرهنگی از کجا و با چه روشی آغاز شود. همچنین باید راهی یافت که همواره درستی تصمیمها را تضمین کند. در برنامهریزی باید به این نکته توجه شود که فرهنگسازی دینی به برنامهریزی دراز مدت و استراتژیک نیاز دارد و بر پایهی برنامهی کوتاهمدت و انفعالی نمیتوان فرهنگ جامعه را با دین هماهنگ کرد. منابع gg آرون ریمون 1386 مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعهشناسی ترجمهی: محسن ثالثی تهران علمی و فرهنگی. ggادیبی سده مهدی عباس بحریپور و مجتبی بحریپور»بررسی رابطهی بین پایگاه اقتصادی اجتماعی و میزان دینداری )مطالعهی موردی: دانشجویان دانشگاه کاشان«جامعهشناسی جوانان دوره 2 ش 3 )زمستان صفحه 1392(. ggبرگر پيتر بريجيت برگر و هانسفريد كلتر ذهن بيخانمان آگاهي و نوسازي. ترجمهی محمد ساوجي تهران ني. ggتوسلی غالمعباس و ابوالفضل مرشدی.»بررسی سطح دینداری و گرایشهای دینی دانشجویان امیرکبیر«. جامعهشناسی ایران. دوره 7. ش 4 )زمستان 1385(. gg حسینزاده علی حسین عبدالحسین نبوی و چنگیز زندی.»بررسی میزان دینداری و عوامل مؤثر بر آن در بین دانشجویان«فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد شوشتر سال 3 پیش ش 6. gg حضرتی صومعه زهرا و سهیال مبارک مبانی جامعهشناسی تهران بهمن برنا. gg جالیی مقدم مسعود درآمدی بر جامعهشناسی دین تهران مرکز. gg دورکیم امیل صور بنیانی حیات دینی ترجمهی باقر پرهام تهران مرکز. gg رضادوست کریم علیحسین حسینزاده و حلیمه مصطفایی دولتآباد 1391.»بررسی جامعهشناسی برخی از عوامل مؤثر بر میزان دینداری مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز«برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی دوره 3 ش 10 )بهار 1391(. gg ساروخاني باقر روشهاي تحقيق در علوم اجتماعي تهران پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. ggسراج زاده حسن چالشهای دین و مدرنیته تهران طرح نو. ggشجاعی زند علیرضا.»مدلی برای سنجش دینداری«نامه جامعهشناسی ایران دوره 6 ش 1 )بهار.)

27 ميزان دينداري زنان دانشجو و عوامل اجتماعي مؤثر در آن 151 gg غریب جواد. بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان دینداری دانشجویان دانشگاه آزاد واحد نوشهر. )پایاننامه کارشناسیارشد جامعهشناسی دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزی( ) 1390 (. gg فراستخواه مقصود دین وجامعه تهران شرکت سهامی انتشار. gg فرخی جواد محمد زاهدی اصل» بررسی میزان سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی سرپرستان خانوارهای تهران«فصلنامه علوم اجتماعی ش 49 سال 17 )تابستان 1389(. صبا. gg کالنتري خليل پردازش و تحليل دادهها در تحقيقات اجتماعي اقتصادي تهران فرهنگ ggگنجی محمد. تبیین وضعیت دینداری دانشجویان دانشگاه اصفهان )پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه اصفهان( )1383(. gg محسني منوچهر و پرویز صالحي رضايت اجتماعي در ايران تهران آرون. gg موتلو کیهان.»بررسی عقاید مذهبی دانشجویان دانشگاه آنکارا«ترجمهی غالمرضا غفاری فرهنگ توسعه ش 28 )1372(. gg موحد حمید و احسان حمیدزاده.»رابطهي دينداري و علمگرايي زنان: مطالعهي موردي دانشجويان زن دورهي دكتري دانشگاه شيراز«زن و جامعه ش 1 سال اول )1389(. ggمهدیزاده سید محمد.»رهیافتی انتقادی به فرهنگ و جامعه نو«. رسانه. ش 1 )1385(. gg میرزائی مهدی.»بررسی جامعهشناختی میزان دینداری دانشجویان دانشگاه افسری امام علی)ع( با استفاده از یک مدل بومی«مدیریت نظامی ش 42 سال 11 )1390(. gg میرسندسی محمد.»بررسی میزان و انواع دینداری دانشجویان«)پایاننامه دکتری جامعهشناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران( )1383(. ggنوربخش یونس محمد مهدی موالیی و حامد طالبیان.»تأثیر انواع رسانه بر دینداری دانشجویان دانشگاههای سراسر کشور«مدیریت در دانشگاه اسالمی سال 2 ش 1 )بهار و تابستان 1391(. gg مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران )12 آبان 1395(. hhberger, Peter L. (1967). The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion, New York, Doubleday & Co. hhflere, Sergej& Rudi Klanjsek, (2007). Social status and religiosity in christian Europe. department of sociology,faculty of arts,university of Maribor. hhhallahmi, B, & Micheal Argyle, (1997). The psychology of religious behavior, belief and experience, Londormal and direct helping. Dage. hhstolz, Jorg (2008). the explanation off religiosity: testing sociological mechanisms empirically.ors- Working Papers.